Postępowanie spadkowe

Spadkobiercą zostaje się zwykle w momencie śmierci spadkodawcy, czyli w chwili otwarcia spadku. Niezależnie od tego, czy dziedziczymy zgodnie z ustawą czy na podstawie testamentu, aby odziedziczonym majątkiem móc rozporządzać, zasadne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego.

Z artykułu dowiesz się:

• Kiedy trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe
• Jak przebiega, ile trwa i ile kosztuje postępowanie spadkowe
• Jak wygląda kwestia dziedziczenia w przypadku nieruchomości

Przyjmuję/odrzucam spadek

O tym, że zostajemy spadkobiercą decyduje prawo, albo spadkodawca. Sami możemy zdecydować, czy spadek przyjmiemy czy nie. W ciągu 6 miesięcy od otwarcia spadku, każdy ze spadkobierców powinien złożyć oświadczenie o jego przyjęciu lub odrzuceniu.
Gdy oświadczenie nie zostanie złożone, przyjmuje się, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza, czyli wraz z ewentualnymi długami, ale z odpowiedzialnością za nie tylko do wartości otrzymanej masy spadkowej.

Oświadczenie składa się przed sądem lub przed notariuszem i powinno ono zawierać:

• dane składającego oświadczenie (imię, nazwisko, PESEL, adres)
• tytuł powołania do spadku (czyli czy jesteś spadkobiercą ustawowym czy zmarły wskazał ciebie w testamencie),
• imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania,
• treść złożonego oświadczenia (przyjmuję, odrzucam).

Ponadto trzeba wskazać wszystkie osoby, które mogą być spadkobiercami ustawowymi (rodzice, dzieci, małżonkowie itp,) lub przedstawić ich oświadczenia. Jeśli wiemy o testamencie koniecznie trzeba o tym wspomnieć.

Postępowanie spadkowe – czy jest obowiązkowe?

Postępowanie spadkowe nie zawsze jest konieczne. Trzeba je przeprowadzić wówczas, gdy w skład masy spadkowej wchodzą nieruchomości, akcje, obligacje, środki na rachunkach bankowych lub ruchomości, których zmarły był formalnie właścicielem. Bez postanowienia o nabyciu spadku nie można bowiem nimi rozporządzać, mimo, że jest się spadkobiercą.

Postępowanie ma na celu potwierdzenie nabycia spadku.

Po upływie 6 miesięcy od otwarcia spadku (lub wcześniej, jeżeli wszyscy znani spadkobiercy złożyli swoje oświadczenia), można rozpocząć postępowanie spadkowe.

Jak przeprowadzić postępowanie spadkowe – dokumenty

Pierwsza możliwość, to złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku do Sądu Rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego.

Wniosek powinien zawierać:

• twoje dane jako wnioskodawcy (imię nazwisko, adres, PESEL)
• dane uczestników postępowania (pozostali spadkobiercy).
• imię, nazwisko, datę i miejsce zgonu oraz adres ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Wniosek składa się w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania, plus egzemplarz dla sądu.

Wniosek podlega opłacie w wysokości 55 zł.

Sprawa spadkowa w sądzie może potrwać nawet kilka miesięcy. W najlepszym przypadku, od przyjęcia wniosku do terminu wyznaczenia rozprawy, upływa kilka tygodni. Sprawę kończy postanowienie o nabyciu spadku,  w którym sąd określa spadkobierców i ich udziały w spadku (ułamkowo – bez wskazywania konkretnych składowych majątku).

Jeśli nie ma przeciwwskazań formalnych i sporu pomiędzy spadkobiercami, możliwe jest załatwienie sprawy w formie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, w dowolnej kancelarii notarialnej. Czy jest to możliwe oraz o niezbędne dokumenty, najlepiej zapytać notariusza. Załatwienie sprawy w ten sposób jest szybsze, wygodniejsze, ale z reguły kosztuje więcej. Rozstrzygnięcie wygląda podobnie jak sądowe.

Aby ustalić kto i w jakich częściach nabywa konkretne składniki majątku, konieczne jest jeszcze przeprowadzenie działu spadku. Bez tego dysponowanie swoim udziałem jest obłożone koniecznością uzyskania zgody pozostałych spadkobierców, a w przypadku niepełnoletnich dzieci – sądu rodzinnego.
Można to zrobić w formie umowy lub ponownie udać się do sądu.

Postępowanie spadkowe – testament

Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, przepisy jasno precyzują, kto dziedziczy i w jakim zakresie. Jak załatwić sprawy spadkowe bez testamentu, opisaliśmy wyżej.
Testament czasem ułatwia sprawę, ale czasem ją komplikuje. W najlepszym przypadku spadkobiercy wskazani w testamencie otrzymują to, co zostało im przypisane, a ustawowi nie wnoszą do tego zastrzeżeń. Dziedzicząc w drodze testamentu, trzeba się jednak liczyć z obowiązkiem zapłacenia zachowku spadkobiercom w nim nieuwzględnionym. Czasem jednak, niezadowoleni z testamentu go podważają i wchodzą w spór. Sprawy spadkowe ciągną się wówczas latami.

Dziedziczenie nieruchomości

W przypadku nieruchomości ważne jest przede wszystkim ustalenie, kto nabywa spadek.
I wbrew pozorom, wcale nie jest to takie proste i oczywiste.

Weźmy jako przykład typową rodzinę – mąż, żona i dwoje dzieci.
Po śmierci jednego z małżonków, ustaje wspólność majątkowa, zatem połowa mieszkania staje się własnością drugiego, a połowa należąca do zmarłego, wchodzi do masy spadkowej. Przy dziedziczeniu ustawowym, połowa tej połowy przypada małżonkowi, a drugą połową dzielą się dzieci. Czyli w praktyce, małżonek otrzymuje ¾ udziału, a każde z dzieci po ⅛.

Sprawa się komplikuje, gdy małżonkowie zawarli intercyzę, kiedy para ma wspólne mieszkanie, ale nie była małżeństwem, czy gdy umiera były mąż, który nie utrzymywał kontaktu ze starą rodziną albo założył nową, a pozostało niepełnoletnie wspólne dziecko.

Zasadą jest, że gdy nie ma testamentu, pierwszeństwo w dziedziczeniu mają ustawowi spadkobiercy. Zatem przed życiowym partnerem, z którym nie brało się ślubu, dziedziczą dzieci i rodzice, ale może się więc też zdarzyć, że raptem w grze, pojawi się były partner naszego zmarłego bliskiego, jako opiekun prawny niepełnoletniego dziecka.

Te sprawy są bardzo zagmatwane, więc po więcej szczegółów odsyłamy do świetnego poradnika, w którym na trudne pytania Marcina Iwucia, specjalisty od finansów osobistych, odpowiedział prawnik zajmujący się sprawami sukcesji i planowania spadkowego – Łukasz Martyniec  Testament, spadek, dziedziczenie – 67 pytań i odpowiedzi  (dziedziczenie nieruchomości opisane jest w cz. V, ale warto przeczytać całość).

W każdym razie, aby dalej dysponować nieruchomością niezbędne jest potwierdzenie nabycia spadku. Bez tego, nawet gdy jesteśmy jedynym spadkobiercą, nie możemy tak naprawdę nic zrobić.
A prędzej czy później będzie to konieczne, choćby po to, aby zmienić dostawcę prądu, czy założyć kablówkę, o sprzedaży nieruchomości nie wspominając. Bez postanowienia nie zmienimy też nic w księdze wieczystej.

Podatek od spadku

Otrzymanie spadku, darowizny oraz zachowku podlega opodatkowaniu. W zależności od kogo otrzymujemy majątek, stawki są różne. Określone są także progi, do których spadkobierca zwolniony jest z podatku.

• grupa I – najbliższa rodzina, czyli małżonek, dzieci i rodzice (również małżonka).
  Dla nich stawka podatku jest najniższa i wynosi 7%. Oni mogą się też ubiegać o ulgę podatkową i w ten sposób uniknąć płacenia podatku od spadku. Ulga przyznawana jest na wniosek i należy go złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia przyjęcia spadku.
  Próg zwolnienia 9 637 zł
  Uwaga – do tej grupy nie zaliczają się partnerzy z nieformalnych związków (konkubenci).
• grupa II – dalsza rodzina – siostrzeńcy, wujowie, szwagrowie, itp – dla nich stawka podatku to 12%, próg zwolnienia 7 276 zł
• grupa III – osoby obce, a wśród nich niestety i partner, z którymi zmarła osoba żyła w związku nieformalnym. Oni muszą zapłacić aż 20% podatku od otrzymanego spadku. Próg zwolnienia 4 902 zł.

Aby nie narobić sobie problemów z fiskusem, należy pamiętać o terminach:

• w ciągu 1 miesiąca od daty przyjęcia spadku powinniśmy zgłosić ten fakt do Urzędu Skarbowego.
• w ciągu 6 miesięcy należy złożyć wniosek o przyznanie ulgi podatkowej. Niedochowanie terminu skutkuje obowiązkiem zapłacenia podatku w pełnym wymiarze.

Kwestie spadkowe nie są łatwe z różnych względów. Warto więc zadbać o to, żeby nasi spadkobiercy mieli z tym jak najmniej kłopotu po naszej śmierci. Dobrą praktyką jest konsultacja z prawnikiem znającym się na tych sprawach i sporządzenie testamentu. Zadbajmy też o to, aby nie pozostawić spadkobiercom kłopotu w postaci długów (a przynajmniej ich nie ukrywajmy). W przypadku nieruchomości warto rozważyć też darowiznę, zwłaszcza jeśli potencjalnych spadkobierców jest więcej. O tym kiedy to ma sens i jak to zrobić, pisaliśmy w artykule Darowizna mieszkania – co warto wiedzieć.

dziedziczenie nieruchomości postępowanie spadkowe spadek testament. notariusz

Spodobał Ci się artykuł? Podziel się z innymi!

Spodobał Ci się artykuł?
Podziel się z innymi!

Udostępnij

Mail Facebook Linkedin

Kopiuj link

Link skopiowany