Skarga pauliańska — co to jest i w jakim celu się ją stosuje?

Skarga pauliańska jest jednym z narzędzi prawnych, służących ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Ma pomagać wierzycielom, którzy nie mogą wyegzekwować swoich należności w sytuacji, gdy dłużnik wyzbył się swojego majątku w celu uniknięcia ryzyka przeprowadzenia egzekucji komorniczej. Skarga pauliańska to rodzaj powództwa, więc skorzystanie z niej zawsze będzie wiązało się z wystąpieniem do sądu.

Kiedy możemy z niej skorzystać i jakie warunki trzeba spełnić?

Aby móc skorzystać ze skargi pauliańskiej muszą być spełnione określone warunki:

• istnienie zaskarżonej wierzytelności pieniężnej,
• w związku z dokonaną czynnością prawną (np. zawarcia umowy darowizny, umorzenia długu, do którego spłaty była zobowiązana osoba trzecia) dłużnik stał się niewypłacalny,
• dłużnik przy tej czynności działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli; wiedział, że pozbycie się majątku (np. przepisanie na żonę, dzieci, brata) spowoduje, że wierzyciel nie będzie miał z czego dochodzić spłaty długu,
• osoba trzecia, która w tej czynności uzyskuje korzyść majątkową (np. nabywca nieruchomości), wiedziała lub łatwo mogła się dowiedzieć, że dokonana czynność prawna może skutkować pokrzywdzeniem wierzyciela i że taki jest cel dłużnika. Ponadto przepisy mówią, że w sytuacji, gdy dłużnik dokonuje czynności prawnej z osobą będącą z nim w bliskich stosunkach, bądź z przedsiębiorcą pozostającym z nim w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że osoby te wiedziały o świadomym działaniu dłużnika. 

Co daje skarga pauliańska? Przykład z życia

Jan ma długi. Ma też nieruchomość, którą darował synowi – Tomaszowi. W ten sposób Jan pozbył się swojego majątku i nie można przeprowadzić egzekucji komorniczej. Wierzyciel może wnieść skargę pauliańską o uznanie umowy darowizny za bezskuteczną względem wierzyciela. Po uwzględnieniu skargi przez sąd, wierzyciel będzie mógł przeprowadzić egzekucję z nieruchomości, tak jakby nie było umowy darowizny (dla innych osób ta umowa dalej będzie skuteczna) i chociaż Jan nie jest już jej właścicielem, komornik będzie mógł wszcząć egzekucję z nieruchomości, doprowadzić do jej sprzedaży, a po jej zbyciu przekazać wierzycielowi należne mu środki, a resztę z pozostałych ze sprzedaży pieniędzy przekazać Tomaszowi, który jest właścicielem nieruchomości.

Skarga pauliańska a osoba trzecia przy umowie bezpłatnej

Przepisy prawa mówią, że jeśli dłużnik przy dokonywaniu czynności prawnej działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia odniosła korzyść majątkową bezpłatnie, to wierzyciel może żądać uznania takiej czynności za bezskuteczną, nawet jeśli ta osoba nie wiedziała i przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik, dokonując tej czynności, świadomie dążył do pokrzywdzenia wierzyciela.

Skarga pauliańska a osoba trzecia przy umowie odpłatnej

W przypadku umowy odpłatnej sprawa jest trudniejsza, bo wykazać należy – poza tym, że dłużnik stał się się w wyniku tej czynności niewypłacalny – że osoba trzecia odniosła korzyść materialną (np. kupiła po zaniżonej cenie) oraz że wiedziała, albo łatwo mogła się dowiedzieć, że dłużnik dokonując czynności chciał pokrzywdzić wierzycieli.

Przedawnienie skargi paulińskiej — ile mamy czasu na jej złożenie?

Skargę pauliańską, czyli uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, możemy złożyć w terminie pięciu lat od daty tej czynności.

---

Na blogu nie prowadzimy doradztwa w indywidualnych sprawach. W celu uzyskania szerszych i wiążących informacji radzimy skontaktować się z odpowiednimi służbami podatkowymi. Aby uzyskać więcej informacji o odpłatnym zbyciu nieruchomości zachęcamy do lektury Broszur Informacyjnych zamieszczanych na stronach Ministerstwa Finansów, które w sposób przystępny przedstawiają sposób rozliczenia sprzedaży wraz z praktycznymi przykładami.